Muslimansko osvajanje Perzije

Muslimansko osvajanje Perzije
Muslimanska osvajanja
Datum	633–651
Lokacija	Mezopotamija, Kuvajt, Mediteran i Bliski istok, Perzija
Ishod	Pobjeda muslimana i pad Sasanidskog carstva
Sukobljene strane
Muslimani Rašidunskog halifata Sasanidsko Perzijsko carstvo
Komandanti
Ebu-Bekr Omer ibn el-Hattab Halid ibn Velid Muthana ibn Haris Ebu-Ubejde Amir ibn El-Džerrah Sa'd ibn Ebu Vekkas Hašim ibn Utbe Ebu Musa el-Ensari Amar ibn Jasir Numan ibn Mukarin Huzajfe ibn al-Jemen Osman ibn Ebi al-As Asim ibn Amr Ahnaf ibn Kais Abdulah ibn Amr Jezdegerd III Rustem† Mahbuzan Huzail ibn Imran Hormuz Anusjan† Endarzagar Bahman Jaduya† Piruz Kušro† Džaban Hormuzan Mardanšah† Bahram Isfandijar Karinz ibn Karianz Jalinus† Al-Bajruzan† Sijavakš† Grigor† Mihran-i Hamadani† Šahrvaraz Jadhuji† Musel III Mamikonian† Varaztirots† Muta† Narsi Tirujih

Muslimansko osvajanje Perzije, također poznato i kao arapsko osvajanje Irana^[1] je u konačnici dovelo do pada perzijskog Sasanidskog carstva 651. godine i opadanja rasprostranjenosti zoroastrijanske religije u Iranu. Arapi (Rašidunski halifat) su prvi put napali sasanidsku teritoriju 633. godine kada je general Halid ibn Velid napao Mezopotamiju (današnji Irak), koja je bila politički i ekonomski centar sasanidske države.^[2] Nakon osvajanja Mezopotamije i odlaska Halida ibn Velida sa glavninom vojske na rimski front u Levant, u perzijskom kontranapadu muslimani su izgubili osvojene teritorije. Druga invazija je pokrenuta 636. godine pod komandom Sa'd ibn Ebu Vekkasa, pri čemu je muslimanska vojska pod njegovim komandovanjem ključnom pobjedom u bici kod Kadisije dovela do trajnog gubitka perzijske vlasti nad zapadnim dijelom Sasanidskog carstva. Planina Zagros je tada postala prirodna prepreka i granica između Rašidunskog halifata i Sasanidskog carstva. Usljed stalnih upada perzijanaca na osvojenu teritoriju, drugi halifa Omer je naredio invaziju Sasanidskog carstva 642. godine, koja je završena potpunim osvajanjem ovog carstva 651. godine. Brzo osvajanje Perzije, u nizu dobro organizovanih višestrukih napada pod vođstvom halife Omera iz Medine koja je bila udaljena nekoliko hiljada kilometara od ratišta u Perziji, je postalo njegov najveći trijumf, doprinoseći njegovom ugledu kao velikog vojnog i političkog stratega.

Iranski historičari su tražeći da odbrane svoje pretke koristili arapske izvore koji pokazuju da "suprotno tvrdnjama nekih historičara, Iranci su se u stvari borili dugo i teško protiv arapske invazije."^[3] Od 651. godine većina urbanih centara u iranskim zemljama, sa izuzetkom kaspijskih pokrajina i Transoksijane, dolazi pod dominaciju arapskih vojski. Na mnogim mjestima u Iranu organizovana je odbrana protiv okupatora, ali na kraju niko nije bio u stanju da odbije arapsku invaziju. Čak i nakon što su Arapi pokorili zemlju, u mnogim gradovima podignute su pobune, u kojima je ubijen arapski guverner ili su bili napadnuti vojni garnizoni, ali pojačanjima iz drugih krajeva halifata uspješno su ugušene sve pobune i nametnuta je vladavina islama. Nasilno potčinjavanje Buhare nakon mnogih ustanaka potvrđuje tvrdnje iranskih historičara.

Međutim, prelazak na islam je bio samo postepen. Tokom ovog procesa mnoga djela nasilja su počinjena, zoroastrijski spisi su spaljeni i mnogi pripadnici ove religije pogubljeni.^[4] Nakon što su politički osvojeni, Perzijanci su ponovno počeli sami da se uzdižu održavanjem perzijskog jezika i kulture. Bez obzira na to, islam je usvojen od strane mnogih zbog političkih, sociokulturoloških i duhovnih razloga, ili jednostavno kroz nagovaranje, postajući preovladavajuća religija.^[5][6]

1. ^ http://www.iranicaonline.org/articles/arab-ii
2. ^ Between Memory and Desire: The Middle East in a Troubled Age (p. 180)
3. ^ Milani A. Lost Wisdom. 2004 ISBN 978-0-934211-90-1 p.15
4. ^ (Balāḏori, Fotuḥ, p. 421; Biruni, Āṯār, p. 35)
5. ^ Mohammad Mohammadi Malayeri, Tarikh-i Farhang-i Iran (Iran's Cultural History). 4 volumes. Tehran. 1982.
6. ^ ʻAbd al-Ḥusayn Zarrīnʹkūb (1379 (2000)). Dū qarn-i sukūt : sarguz̲asht-i ḥavādis̲ va awz̤āʻ-i tārīkhī dar dū qarn-i avval-i Islām (Two Centuries of Silence). Tihrān: Sukhan. OCLC 46632917, ISBN 964-5983-33-6. Provjerite vrijednost datuma u parametru: |year= (pomoć)CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)